Dagbouw van goud in het Braziliaanse Amazonegebied
Deze gastblog maakt deel uit van een serie die bedoeld is als een speciale ruimte voor de vele wereldwijde bewegingen/campagnes die te maken hebben met de vernietiging van ecosystemen om hun verhalen, verhalen en perspectieven te delen.
Credits: Xingu rivier de grote bocht, Xingu Volta Grande. ©Cícero Pedrosa Neto/Amazônia Real
Deze blogpost is geschreven door Louise Romain, antropoloog, campagnevoerder voor klimaatrechtvaardigheid en inheemse rechten en producent van de podcast 'Circle of Voices'. Het is gebaseerd op een interview tijdens COP15 met de inheemse landverdedigers Puyr Tembé en João Víctor Pankararu met de steun van Amazon Watch.
Nog een bedreiging in een kwetsbare regio
Het is bekend dat het Amazonegebied onder druk staat van onderling verbonden ecologische, geopolitieke en sociaaleconomische bedreigingen. De ontbossing die ruimte maakt voor begrazing door vee versterkt bijvoorbeeld de transformatie van het regenwoud in savanne. Dat proces wordt nog versneld door bosbranden en droogtes die door de klimaatverandering steeds erger worden. Maar het Amazonegebied lijdt ook onder de hebzucht van internationale bedrijven die geïnteresseerd zijn in de minerale rijkdommen die onder het regenwoud liggen.
Eén zo'n geval is Belo Sun Mining Corp, een Canadees bedrijf dat momenteel het Volta Grande Project (VGP) ontwikkelt in de Grote Bocht van de Xingu rivier in de Braziliaanse staat Pará. Ze willen de grootste open goudmijn in de Braziliaanse geschiedenis exploiteren, wat een bedreiging vormt voor het uiterst belangrijke ecosysteem en de lokale gemeenschappen die er wonen.
João Víctor Pankararu, jongerencoördinator voor de Global Alliance of Territorial Communities en communicator bij APOINME, herinnert ons aan de grotere gevolgen van dergelijke winningsprojecten:
João Victor Pankararu tijdens de mars voor biodiversiteit en mensenrechten, Montreal. Credits: Kamikia Kisedje/APIB
"Als je nadenkt over grote ondernemingen zoals Belo Sun, moet je begrijpen dat de impact niet alleen voelbaar zal zijn in de staat Pará, in Volta Grande, in Xingu. Het is een impact die ons allemaal zal treffen. We moeten beginnen na te denken over de bredere kwestie van deze ontwikkelingen die Brazilië raken, omdat ze rechtstreeks van invloed zullen zijn op de klimaatnoodsituatie die we allemaal voelen."
Het stroomgebied van de Xingu is eerder al verzwakt door een ander ecocidaal project: de Belo Monte dam in Altamira. Dit hydro-elektrische complex is een van de grootste infrastructuurprojecten ter wereld. Er raakten 40.000 mensen ontheemd, er liepen verschillende rechtszaken voor mensenrechtenschendingen en milieuschendingen en het schond de rechten van de inheemse volken die erdoor werden getroffen, met name het proces van het verkrijgen van vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming, zoals vermeld in internationale juridische instrumenten zoals ILO 169 (de Conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie) en UNDRIP (de Verklaring van de Verenigde Naties over de rechten van inheemse volken), beide geratificeerd door Brazilië.
Een ramp in de maak
Er zijn zoveel redenen waarom het Volta Grande Project niet zou mogen doorgaan. Mijnbouw veroorzaakt niet alleen ontbossing en draagt bij aan de uitstoot van broeikasgassen, maar brengt ook aanzienlijke risico's met zich mee op het gebied van bodem-, lucht- en waterverontreiniging. Belo Sun is van plan om cyanide te gebruiken bij hun activiteiten, een zeer giftig bestanddeel. Omdat de regio uit poreus gesteente bestaat, kan ondergrondse verontreiniging zich in de loop der tijd ontwikkelen tot ongekende schade, ver uit het zicht maar met brute gevolgen voor de getroffen ecosystemen en diersoorten. De acute blootstelling aan cyanide is dodelijk omdat het de zuurstofopname beïnvloedt, wat kan leiden tot het uitschakelen van het cardiovasculaire systeem en het centrale zenuwstelsel van levende organismen.
Het Canadese bedrijf is ook van plan om een residudam te bouwen (een giftige put met het restafval van de mijnbouwactiviteiten), maar niet zonder veiligheidsproblemen. In hun eigen milieueffectrapportage voorspelt het bedrijf zelf een hoog risico op het falen van een residudam. In 2015 werd Brazilië getroffen door hun grootste milieuramp, de mijnramp in Mariana. De instorting van de residudam van Fundão had traumatische gevolgen voor mens en milieu en veroorzaakte een 500 km lang spoor van miljoenen tonnen giftige modder van de staat Minas Gerais naar de Atlantische Oceaan.
De Xingu Big Bend staat al onder druk door de Belo Monte megadam, die bijdraagt aan een sociaal-milieukundige ineenstorting van het ecosysteem en water- en voedseltekorten voor de lokale gemeenschappen. Het Volta Grande Project zou een extra belasting vormen in een regio die door de Braziliaanse minister van Milieu wordt beschouwd als een prioriteitsgebied voor het behoud van de biodiversiteit.
Een multilaterale coalitie tegen Belo Sun
Van links naar rechts: Ta'Kaiya Blaney, landverdediger van de Tla'Amin Nation, ongeclausuleerd Coast Salish territorium, Brits Columbia, Canada; Dinamam Tuxá, advocaat en APIB uitvoerend coördinator; en Puyr Tembé, voorzitter van FEPIPA en medeoprichter van Anmiga, marcheren in Montreal tijdens COP15. Credits: Kamikia Kisedje/APIB
Er is een coalitie gevormd om het project te weerstaan. Maatschappelijke organisaties, inheemse organisaties en internationale netwerken bundelen hun krachten om dit rampzalige project onder de aandacht te brengen. Afgelopen december publiceerde Amazon Watch het rapport'The Risk of Investing in Belo Sun', waarin de reputatie-, juridische, politieke, sociale en milieurisico's van het project worden beschreven. Het rapport schetst een duidelijk beeld voor investeerders: Investeer niet in ecocide.
Zowel het rapport als het Business and Human Rights Resource Centre benadrukken dat het mijnbouwbedrijf openlijk misleidende, onvolledige en verdraaide informatie heeft verspreid onder investeerders, onder andere tijdens openbare evenementen die sterk gemediatiseerd werden. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat Belo Sun sinds 2015 illegale verwerving van openbare gronden en landgebruiksrechten heeft aangevraagd. Ze dwingen de bewoners van het mijngebied tot uitzetting, verbieden de toegang voor het publiek en huren gewapende beveiliging in om rivier- en vissersgemeenschappen te bedreigen.
Vanaf vandaag is het milieuvergunningsproces opgeschort na een rechtszaak aangespannen door het Federale Openbaar Ministerie (Ministério Público Federal). De uitspraak bewijst dat Belo Sun en de Braziliaanse instantie voor inheemse volken (FUNAI) de gevolgen van het Volta Grande Project voor de Arara- en Juruna-volkeren niet hebben beoordeeld en hun recht op zelfbeschikking en autonomie (zoals gewaarborgd door UNDRIP en ILO Conventie 169) hebben genegeerd met betrekking tot het uitvoeren van een proces van vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming met deze volken.
Tot nu toe heeft Belo Sun zich niet gehouden aan sociale milieueffectbeoordelingen, raadplegingsprocessen en regelgeving over grondbezit. Terwijl sommige rechtszaken in afwachting zijn van een uitspraak van de rechtbank over de bovengenoemde kwesties, kunnen de aanhoudende juridische uitdagingen mogelijk leiden tot de opschorting en/of annulering van het Volta Grande Project.
Het rapport eindigt met het volgende:
"De voltooiing van het Belo Sun project zou de dood van de Xingu rivier kunnen betekenen, en de ecocide van een regio die van vitaal belang is voor het leven op aarde."
Oplossingen geworteld in inheemse principes
Dit extractieve project staat symbool voor enkele van de moderne kwalen waarmee we geconfronteerd worden. Hieronder staan de belangrijkste leerstellingen van Puyr Tembé, voorzitter van FEPIPA en medeoprichter van Anmiga, en João Victor Pankararu, toen zij vanuit hun traditionele gebieden reisden om de VN Biodiversiteitsconferentie COP15 in Montreal bij te wonen. Hun citaten zijn vertaald, maar hun originele stemmen zijn te beluisteren in de geluidsfragmenten (in het Portugees).
Puyr Tembé tijdens de mars voor biodiversiteit en mensenrechten, Montreal. Credits: Kamikia Kisedje/APIB
"Als inheemse volken hebben we altijd gesproken over de zorg voor het milieu en de zorg voor de mensheid, dat als je voor de mensheid zorgt, je ook voor de planeet zorgt. De samenleving heeft de boodschap van de natuur, de boodschap van inheemse volken en traditionele bevolkingsgroepen nog niet begrepen. En ik weet niet op welk moment de samenleving de oproep zal begrijpen. De roep van de grote Vader, de roep van Moeder Aarde. Dan vragen we ons af: wat gaan we doen? Omdat we historisch gezien over de gevaren hebben gesproken, de risico's hebben laten zien. Vandaag veranderen we dit discours een beetje... Dus nu gaan we door een ander mechanisme, het mechanisme van praten over liefde. Om over vrede te praten."
[luister hier]
Puyr heeft het vaak over 'reflorestamento', de noodzaak om onze geesten en harten te herbebossen om een leefbare aarde te garanderen voor toekomstige generaties en om meer harmonieus samen te leven.
"De geest herbebossen is in feite je ziel, je hart en je geest herbebossen. Ik denk dat herbebossing niet alleen gaat over planten, het verbeteren van de grond waarop we lopen, maar we moeten ook de geest verbeteren, we moeten de geest dekoloniseren die letterlijk vervuild is. En met deze vervuilde geest zal de maatschappij niet in staat zijn om de wereld van de ondergang te redden.
En dat is de reden waarom de gevolgen voor het milieu zich ontvouwen. Veel steden in Brazilië en daarbuiten lijden onder de gevolgen van de regens, de branden, de droogte, en wij brengen deze reflectie: wat is die herbebossing van de geesten waar we het over hebben? Wat willen we voor onze toekomst? Ik ben hier nu, wij zijn hier nu. En hoe zit het met onze kinderen en kleinkinderen? Dus we moeten de geesten van de mensheid herbebossen, zodat we een wereld van solidariteit kunnen hebben, een broederlijke wereld, een wereld van vrede, liefde en zorg, maar bovenal een wereld van duurzaamheid, van duurzaamheid met alle voorouderlijke en spirituele kracht die inheemse volken en traditionele bevolkingen hebben, te combineren met de wetenschappelijke en technische kennis." [luister hier]
Credits: Louise Romain
João bouwt verder op dit discours van inclusie en eenheid door te vertellen over 'bem viver' of 'buen vivir', het goede leven: een levend principe dat gedeeld wordt door inheemse volken in Zuid-Amerika en dat onder verschillende namen verspreid is over inheemse culturen over de hele wereld.
"Ik denk dat we naar deze vrede verlangen, om rustig te kunnen leven in onze bossen, onze jungles, onze bush, om onze rituelen rustig en volledig uit te voeren, zonder dat iemand ons bedreigt of veroordeelt. Ik denk dat deze visie van volheid, vrede, waardigheid, van goed leven op onze plek heel belangrijk is.
We hebben deze taal van solidariteit, liefde en gevoeligheid gemaakt, zodat mensen beginnen te handelen voordat ze zien dat dingen vernietigd worden. Dit is niet wat we willen. We willen een veilige plek, een goede plek, een plek waar het goed leven is, voor ons allemaal. Niet alleen voor inheemse mensen. We willen dat mensen deze zaak omarmen en deze zaak ook op zich nemen, dat ze begrijpen dat deze zaak van ons allemaal is. De opbouw van het goede leven is de verantwoordelijkheid van ons allemaal." [hier luisteren]
Tot slot doet hij een beroep op de verantwoordelijkheid van de mensen om hun leiders ter verantwoording te roepen en zich bewust te worden van het verband tussen onze consumptie in de Westerse wereld en de vernietiging van inheems land en leven:
"We vragen ook de aandacht van regeringen, landen en maatschappelijke organisaties dat hun manier van leven, dat wil zeggen het kapitalistische en consumentistische systeem, heeft geïnvesteerd in de vernietiging van Brazilië. Zoveel landen, regeringen en financiële instellingen hebben de vernietiging in Brazilië gefinancierd. De ongebreidelde consumptie van materiële goederen heeft de vernietiging in Brazilië aangejaagd.
Dus wanneer we deze rapporten naar buiten brengen, om ze in te brengen bij internationale pleitbezorging, om te spreken op conferenties, op conventies, op fora, over wat we daar hebben meegemaakt, dan is dat juist om mensen, burgers van die landen, ervan bewust te maken dat hun land een sterke investeerder is geweest in deze ontbossing, in deze uitbuiting.
Het is een andere strategie die we ook nu hebben gebruikt, om de mensen zelf wakker te schudden om de leiders van hun naties te stoppen, die dit niet kunnen blijven doen. Het is noodzakelijk om het levensmodel te heroverwegen, dit kapitalistische systeem dat ons allemaal lange tijd heeft bewogen en ons alleen maar naar een einde leidt, naar iets zonder doel." [luister hier]
Ga om deze campagne te steunen naar de website van Amazon Watch, waar momenteel een petitie loopt om 'Haal Belo Sun uit de Amazoneen vergroot het bewustzijn door dit artikel te delen op je sociale media met de hashtag #StopEcocide.