ASSEMBLEE VAN DE RAAD VAN EUROPA NEEMT RESOLUTIE AAN OM ECOCIDE TE CODIFICEREN

"Ernstige vernietiging of aantasting van de natuur die als ecocide kan worden aangemerkt, kan zich voordoen in tijden van vrede of oorlog. Het is noodzakelijk dit begrip te codificeren..."
~Resolutie 2477 aangenomen op 25/01/2023.

"De natuur is altijd een stille getuige en slachtoffer van deze oorlog."
~Yuliia Ovchynnykova, parlementslid, Oekraïne.

Deze week heeft de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa (PACE) in Straatsburg met een overweldigende meerderheid om aan te nemen resolutie 2477 en aanbeveling 2246, die beide oproepen tot erkenning van ecocide, op basis van een onlangs gepubliceerd verslag van de Commissie sociale zaken, volksgezondheid en duurzame ontwikkeling over de Gevolgen van gewapende conflicten voor het milieu. In het verslag, dat is ingediend door rapporteur John Howell (UK, Europese Conservatieven), wordt uiteengezet dat "veelzijdige, ernstige, langdurige en meestal onomkeerbare" milieuschade die wordt veroorzaakt in gewapende conflicten van invloed is op "niet alleen ecosystemen maar ook de menselijke gezondheid buiten het conflictgebied en lang nadat het conflict voorbij is. Het recht van de mens op leven en een gezond milieu wordt zo ondermijnd.  

De resolutie roept de 46 lidstaten van de Raad op om "een juridisch kader op te bouwen en te consolideren voor een betere bescherming van het milieu in gewapende conflicten op nationaal, Europees en internationaal niveau" door onder andere "hun juridisch arsenaal te actualiseren om ecocide strafbaar te stellen en effectief te vervolgen en concrete stappen te ondernemen om het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof te wijzigen om ecocide als nieuw misdrijf toe te voegen".

Hoewel PACE, in tegenstelling tot het EU-parlement, geen wetgevend orgaan is, geeft deze resolutie een enorme impuls aan het wereldwijde initiatief om ecocide te erkennen bij het ICC.

Oekraïne-conflict en daarna

De onmiddellijke context voor de resolutie is duidelijk - Oekraïne heeft het afgelopen jaar in vele vormen veel milieuschade geleden als gevolg van Russische aanvallen, van "enorme bosbranden" tot "door benzine vervuilde landbouwvelden en rivieren waar vissen zijn gestikt onder olievlekken" (gerapporteerd in Time, 18/10/22). Een rapport van UNEP "laat zien dat Oekraïne, dat al gebukt ging onder een groot aantal oude milieuproblemen, nu wordt geconfronteerd met een verergerde, multidimensionale milieucrisis die bestaande problemen heeft verergerd of er nieuwe aan heeft toegevoegd [...] in verband met chemicaliën, munitie en militaire apparatuur, de aanwezigheid van een reeks vervuilende stoffen die nog steeds vrijkomen tijdens de actieve fase van het conflict, schade toegebracht aan brandstofopslagfaciliteiten, industriële infrastructuur, belangrijke infrastructuur zoals water-, energie- en afvalbeheersystemen, stedelijke gebieden, landbouw- en natuurgebieden. Het beoordelen van dergelijke schade vereist een veelheid aan complexe methoden om de gevolgen vast te stellen en herstelactiviteiten te plannen." (De milieueffecten van het conflict in Oekraïne: Een voorlopig overzichtUNEP oktober 2022)

In de resolutie van de Raad van Europa wordt gewezen op "belangrijke lacunes [die] blijven bestaan bij de bescherming van het milieu in de context van gewapende conflicten en de nasleep daarvan. De bestaande juridische instrumenten zijn niet universeel wat betreft ratificaties, precisie van de gebruikte termen (zoals voor de kwalificatie van "wijdverspreide, langdurige of ernstige gevolgen"), een alomvattende dekking van misdrijven en een voldoende breed toepassingsgebied. Bovendien ontbreekt ook een permanent internationaal mechanisme om wettelijke overtredingen te controleren en compensatieclaims voor milieuschade te behandelen."

In de resolutie spreekt de Vergadering haar steun uit voor de codificatie van ecocide als een strafbaar feit op nationaal en internationaal niveau: "Ernstige vernietiging of aantasting van de natuur die als ecocide kan worden gekwalificeerd, kan plaatsvinden in tijden van vrede of oorlog. Het is noodzakelijk om dit begrip te codificeren in zowel nationale wetgeving, waar nodig, als internationaal recht."

De resolutie werd hartstochtelijk gesteund door een aantal parlementsleden van alle politieke overtuigingen, waaronder het Oekraïense parlementslid Yuliia Ovchynnykova die verwees naar de rol van de Raad van Europa als "hoeder van de mensenrechten en de rechtsstaat in tijden van vrede en oorlog".  

Rapporteur John Howell legde uit dat het rapport ook kwesties behandelt die breder relevant zijn, niet alleen in de context van Oekraïne, en andere sprekers benadrukten voorbeelden van de extreem langdurige milieueffecten van oorlog elders, van de nog steeds voelbare resultaten van het gebruik van Agent Orange in Vietnam in de jaren 1960 (waarnaar de oorspronkelijke creatie van het woord "ecocide" verwees) tot de vervuiling door uranium in Zuid-Irak na de Golfoorlog van 1991.  

De resolutie wordt zonder bezwaren aangenomen.  

De bijbehorende aanbeveling aan het Comité van Ministers van de Raad van Europa bevatte de volgende oproepen:

"[Ervoor] zorgen dat het herziene Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht (ETS nr. 172) ook van toepassing is in de context van gewapende conflicten, oorlog of bezetting, en ecocide omvat;  

"[Lidstaten oproepen] hun juridisch arsenaal te actualiseren om ecocide strafbaar te stellen en effectief te vervolgen [...] en concrete stappen te ondernemen om wijziging van het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof voor te stellen om ecocide als nieuw misdrijf toe te voegen;".

Ook deze aanbeveling werd zonder bezwaren aangenomen.

Het is te verwachten dat dit resultaat een stimulerend effect zal hebben op de voortdurende discussies in de EU over de herziening van de richtlijn inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht.

Opmerkelijk is ook de recente goedkeuring door de Raad van het Europees Rechtsinstituut (ELI) van een modelwet inzake ecocidedie is opgesteld voor de EU-context. De modelwet zal in februari in stemming worden gebracht door de ELI-leden.

_________________ENDS________________

*De Raad van Europa is het 46 staten tellende internationale orgaan achter de Europese Verklaring (en het Hof) van de Rechten van de Mens, niet te verwarren met het Europees Parlement. Het heeft een Comité van Ministers (dit zijn de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten) en een Parlementaire Vergadering die bestaat uit parlementariërs van de lidstaten in hun politieke groeperingen.