Vernietiging Kakhovka-dam bestempeld als "ecocide" - Oekraïne roept op tot hulp bij schadebeoordeling
De doorbraak van de Kakhovka-dam in het zuiden van Oekraïne heeft de rivier de Dnipro op zijn kop gezet, een onbekend aantal mensen en dieren gedood en veel Oekraïners dakloos gemaakt. De onmiddellijke menselijke gevolgen van de vernietiging van de dam zijn al verwoestend geweest en de ecologische gevolgen zijn, hoewel ze nog steeds worden beoordeeld, herhaaldelijk "ecocide"¹ genoemd.
Er is rioolwater geloosd in de straten langs de Dnipro, waarvan de oevers de rijke bovengrond van de landbouwgrond in de regio hebben weggespoeld. Stroomopwaarts zou de plotselinge drainage van het reservoir het ecosysteem snel kunnen veranderen in een proces van woestijnvorming. Stroomafwaarts dreigt het overstromingswater, naast de schade aan nederzettingen en landbouw, grote hoeveelheden agrotoxines en petrochemicaliën in de Zwarte Zee te lozen, wat volgens experts kan leiden tot massale sterfte onder vissen, weekdieren en andere aquatische soorten².
Er is ook het gevaar op lange termijn voor de grootste kerncentrale van Europa, Zaporizhzhia. Het Internationaal Atoomenergie Agentschap zei dat er "geen direct nucleair veiligheidsrisico is voor de centrale"³, omdat de koelbassins al vol zijn. Dit zou echter kunnen veranderen als het reservoir achter de dam aanzienlijk uitgeput raakt, waardoor het moeilijk zou worden om het koelsysteem aan te vullen en de dieselgeneratoren te laten werken.
Zowel Oekraïne als Rusland behoren tot het kleine aantal landen met een strafbaar feit van ecocide in hun wetboek van strafrecht, en uit de schadebeoordeling tot nu toe blijkt dat de situatie in Kachovka in beide gevallen zou kunnen passen, en ook zou kunnen worden aangepakt door gebruik te maken van internationaal humanitair recht in Oekraïense rechtbanken of via het Statuut van Rome in het Internationaal Strafhof, hoewel de bestaande clausule in het Statuut van Rome over milieuschade in oorlogstijd een hoge lat legt voor het vaststellen van het misdrijf.
Oekraïne is al begonnen met het onderzoeken en voorbereiden van een vervolging voor oorlogsmisdaden en ecocide op basis van zijn eigen wetboek van strafrecht, en doet een dringend beroep op de internationale gemeenschap om te helpen met expertise, technologie en hulp ter plaatse om de volledige omvang van de geleden schade naar behoren vast te stellen en te catalogiseren - schade die ecosystemen tot ver buiten de grenzen van Oekraïne bedreigt en waarschijnlijk vele jaren langer zal duren dan de conflictsituatie.
De Oekraïense procureur-generaal Andriy Kostin zei: "Dit is waarschijnlijk de grootste milieuramp in de geschiedenis van onafhankelijk Oekraïne. We zetten ons volledig in om deze oorlogsmisdaad en ecocide te onderzoeken. Maar we zijn ons er ook van bewust dat een misdaad van deze omvang een onafhankelijk internationaal onderzoek vereist. Daarom staan we volledig open voor samenwerking met het Internationaal Strafhof. De vertegenwoordigers van het ICC hebben de overstroomde gebieden al bezocht. We geven ze toegang tot alle bewijsstukken en locaties die onder Oekraïens toezicht staan. Het is belangrijk voor ons dat ze alles met eigen ogen zien en hun eigen objectieve conclusies trekken. We dringen er ook bij onze internationale partners op aan, zowel regeringen als niet-gouvernementele organisaties, om technische en deskundige hulp te bieden bij het vaststellen van de milieuschade. We hebben een echt wereldwijde inspanning nodig om deze misdaad te onderzoeken en de verschrikkelijke gevolgen ervan te overwinnen."
Jojo Mehta, medeoprichter en uitvoerend directeur van Stop Ecocide International zei:
"De vernietiging van de Kakhovka-dam in Oekraïne is verwoestend. Oekraïne zal zeker willen vervolgen onder de bestaande (zij het beperkte) bepalingen, die zowel in de eigen nationale wetgeving te vinden zijn als in verschillende delen van het Statuut van Rome, waaronder de speciale clausule over oorlogsmisdaden met betrekking tot milieuschade.
Het is echter opmerkelijk dat milieuschade in oorlogstijd grotendeels als "incidenteel" wordt gezien door agressors, historisch gezien en ook nu nog. Het is daarom essentieel om ecocide te erkennen als een misdaad op zichzelf, van toepassing in zowel in vredestijd als in conflictsituaties, als een effectiever afschrikmiddel voor ernstige en wijdverspreide of langdurige milieuschade.
Oekraïne heeft deze richting sterk gesteund en in de Raad van Europa aangedrongen op een aanbeveling aan alle 46 lidstaten om wetgeving op te stellen voor ecocide en de oprichting van een zelfstandig internationaal misdrijf te steunen.
We kunnen er gewoon niet langer omheen hoe enorm gevaarlijk het is in welke context dan ook om de ecosystemen te vernietigen waarvan we volledig afhankelijk zijn voor ons leven en levensonderhoud, voor het in stand houden van cruciale en bedreigde biodiversiteit en voor het reguleren van het klimaat op onze gedeelde planeet."
1. De eerste openbare toespraak van president Zelenskyy over de doorbraak van de Kakhovka-dam: https://twitter.com/ZelenskyyUa/status/1666186079907598337