Ecocide stoppen in Oeganda: Een oproep tot juridische transformatie om ons milieu te beschermen

Dhikusooka Ernest is een internationale studentenambassadeur van Stop Ecocide en student Internationale Betrekkingen en Diplomatieke Studies aan de Cavendish University in Oeganda.

---

Als Oegandees Stop Ecocide Ambassadeur word ik gedreven door een diepe liefde voor de weelderige bossen, levendige wetlands en glinsterende meren van ons land. Van het in de mist gehulde Bwindi Impenetrable Forest, waar bedreigde berggorilla's leven, tot het levengevende water van het Victoriameer, het natuurlijke erfgoed van Oeganda is een schat. Toch wordt het voortdurend bedreigd: ontbossing, vernietiging van wetlands en riskante olieprojecten om er maar een paar te noemen. 

Deze daden, of de ergste voorbeelden ervan, kunnen worden beschouwd als ecocide - de massale vernietiging van ecosystemen die het leven in stand houden. Door ecocide als misdaad te erkennen, kan Oeganda het voortouw nemen in Afrika als het gaat om het beschermen van onze planeet voor toekomstige generaties. In deze blog onderzoek ik wat ecocide betekent, waarom het belangrijk is voor Oeganda en hoe we de ecocidewet werkelijkheid kunnen laten worden.

Wat is ecocide?

De consensusdefinitie van ecocide, geformuleerd door het 2021 Independent Expert Panel , verwijst naar "onwettige of moedwillige handelingen die worden gepleegd in de wetenschap dat er een aanzienlijke kans bestaat op ernstige en wijdverspreide of langdurige schade aan het milieu". Deze definitie positioneert ecocide als een potentieel vijfde internationaal misdrijf onder het Internationaal Strafhof (ICC), naast genocide, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en het misdrijf agressie. 

In tegenstelling tot bestaande milieuwetten, die vaak boetes opleggen die bedrijven behandelen als kosten om zaken te doen, zou de ecocidewetgeving de hoogste individuen, zoals CEO's of politieke leiders, strafrechtelijk aansprakelijk stellen voor massale milieuschade.

Het concept markeert een juridische renaissance, waarbij een verschuiving plaatsvindt van een antropocentrische visie die de winst voor de mens vooropstelt naar een ecocentrische visie die de bescherming van ecosystemen (inclusief ons mensen) als doel op zich beschouwt. Wereldwijd hebben landen als België en Frankrijk ecocidewetten aangenomen, terwijl er voorstellen voor ecocidewetgeving worden gedaan in Peru, Frans Polynesië en Schotland, naast vele andere landen. 

Op Europees niveau heeft de Raad van Europa het allereerste verdrag geïntroduceerd dat handelingen 'die neerkomen op ecocide' strafbaar stelt, terwijl de landen van de Europese Unie bezig zijn hun wetgeving in overeenstemming te brengen met de herziene richtlijn van de EU over milieucriminaliteit, die gekwalificeerde overtredingen strafbaar stelt die 'vergelijkbaar kunnen zijn met ecocide'. In Afrika zijn staten onlangs overeengekomen om van ecocide een top strategische continentale prioriteit te maken voor 2025-27, terwijl Burundi en de Republiek Congo hebben ingestemd met strafbaarstelling.

Ondertussen dringen landen als de Republiek Vanuatu, Fiji, Samoa en de Democratische Republiek Congo aan op de opname van ecocide in het Statuut van Rome van het ICC door middel van het voorgestelde amendement dat formeel in september 2024 wordt ingediend. Oeganda, met zijn rijke biodiversiteit en milieuproblemen, heeft een unieke kans om zich bij deze beweging aan te sluiten.

Ecocide in Oeganda: Een groeiende crisis

Het milieu in Oeganda wordt bedreigd. Tussen 2001 en 2020 heeft ons land 13% van zijn primaire bosareaal verloren doordat illegale houtkap, agressieve landbouwuitbreiding en verstedelijking niet aan banden zijn gelegd. Bugoma Forest, een kritieke habitat voor chimpansees, is gedecimeerd voor suikerrietplantages, terwijl Mabira Forest - het grootste tropische bos in het land - met vergelijkbare bedreigingen wordt geconfronteerd. 

Oeganda heeft de afgelopen twintig jaar 13% van zijn primaire bosareaal verloren. Credit: Keith Kasaija/ Unsplash.

Wetlands, die 11% van het land van Oeganda bedekken en water, voedsel en bescherming tegen overstromingen bieden, verdwijnen in een alarmerend tempo: 25%is de afgelopen twintig jaaraangetast. In de Albertine Graben bedreigen olieprojecten zoals Tilenga en Kingfisher de ecosystemen van Lake Albert, met het risico op vervuiling die een verwoestende uitwerking kan hebben op de vissersgemeenschappen en de biodiversiteit.

Deze massale milieuschade heeft grote kettingreacties; ze bedreigen de bestaansmiddelen, de waterzekerheid en het vermogen van Oeganda om de klimaatverandering tegen te gaan. Door ontbossing neemt de uitstoot van broeikasgassen in Oeganda bijvoorbeeld aanzienlijk toe, waardoor onze wettelijke verplichtingen worden ondermijnd. Inheemse volken en boeren zijn het zwaarst getroffen door het verlies van hun toegang tot land en hulpbronnen. Als jonge Oegandees zie ik deze verliezen niet alleen als milieutragedies, maar ook als bedreigingen voor ons cultureel erfgoed en onze toekomst.

Waarom de ecocide-wetgeving belangrijk is voor Oeganda

Oeganda's huidige milieuwetten, zoals de National Environment Act van 2019, zijn een stap vooruit, maar missen de tanden om grootschalige vernietiging tegen te gaan. Boetes zijn vaak ontoereikend en de handhaving is inconsistent. De ecocidewet zou hier verandering in brengen:

Verantwoordingsplicht garanderen: Bedrijfsleiders en beleidsmakers kunnen gevangenisstraf krijgen als ze bewust milieuschade veroorzaken, wat een sterk afschrikwekkend effect heeft.

Gemeenschappen beschermen: Door ecosystemen te beschermen, zou de ecocidewet de bestaansmiddelen veiligstellen van miljoenen Oegandezen die afhankelijk zijn van bossen, wetlands en meren.

Duurzame ontwikkeling bevorderen: In overeenstemming met Oeganda's Visie 2040 zou de ecocide-wet groene groei en veerkracht tegen klimaatverandering bevorderen.

Een regionaal precedent scheppen: Als leider in de Oost-Afrikaanse Gemeenschap kan Oeganda buurlanden als Kenia en Tanzania inspireren om vergelijkbare wetten aan te nemen.

Wereldwijd krijgt de ecocidewetgeving steeds meer voet aan de grond en Oeganda, met zijn geschiedenis van milieuactivisme en internationale betrokkenheid, kan een voortrekkersrol spelen in Afrika.

Het Kazinga Kanaal, een beschermd wetlandgebied - de wetlands van Oeganda zijn de afgelopen 20 jaar met 25% aangetast. Credit: Lisa Stockton/ Unsplash.

Hoe Oeganda de ecocide-wet kan aannemen

Het aannemen van de ecocide-wet in Oeganda vereist actie op meerdere niveaus, en als een Stop Ecocide Ambassadeur, zet ik me in om deze verandering teweeg te brengen. Dit is hoe we het kunnen laten gebeuren:

Nationale actie

Hervorming van de wetgeving: Pleiten voor de opname van ecocide in het Oegandese wetboek van strafrecht, naar het voorbeeld van Chili. Parlementariërs, vooral die in de klimaatveranderingscommissie, kunnen pleiten voor een wetsvoorstel over ecocide.

Handhaving versterken: De National Environment Management Authority de bevoegdheid geven om gevallen van ecocide te vervolgen, zodat een robuuste uitvoering is gewaarborgd.

Publieke bewustwording: Organiseer mobilisaties, zoals de wereldwijde Walk for Earth, om Oegandezen te informeren over ecocide. Universiteiten, kerken en gemeenschapsgroepen kunnen lezingen organiseren om een impuls te geven.

Internationale belangenbehartiging

ICC-opname ondersteunen: Oeganda, als lid van het ICC, kan zich aansluiten bij Vanuatu, Fiji, Samoa en de DRC door aan te dringen op wijziging van het Statuut van Rome om ecocide erin op te nemen. Dit zou milieumisdaden naar het wereldtoneel tillen.

Regionaal leiderschap: Via de Oost-Afrikaanse Gemeenschap werken aan de bevordering van de ecocidewetgeving in heel Oost-Afrika, zodat er een verenigd front voor milieurechtvaardigheid ontstaat.

Diplomatiek engagement: Als student internationale betrekkingen zie ik de kracht van diplomatie. Oeganda kan de strafbaarstelling van ecocide aan de orde stellen op VN-fora zoals COP of de Vergadering van Staten die Partij zijn bij het ICC.

Een oproep tot actie

Het is nu tijd om te handelen. Oeganda's ecosystemen staan op een kantelpunt, maar de ecocide wet biedt hoop - een kans om vernietigers verantwoordelijk te houden en onze planeet te beschermen voor toekomstige generaties. Als een Stop Ecocide Ambassadeur dring ik er bij jou op aan om:

Doe mee met de Beweging: Meld je hier aan voor het netwerk van Student Ambassadors.

Bewustzijn vergroten: Deel deze blog en praat met je omgeving over ecocide.

Samen kunnen we van Oeganda een leider maken in het stoppen van ecocide en ervoor zorgen dat onze bossen, wetlands en meren nog generaties lang goed gedijen. Laten we onze wetten en onze toekomst veranderen, en laten we vandaag beginnen.