Deze gastblog maakt deel uit van een serie die bedoeld is als een speciale ruimte voor de vele wereldwijde bewegingen/campagnes die te maken hebben met de vernietiging van ecosystemen om hun verhalen, verhalen en perspectieven te delen.

Deze blogpost is geschreven door Johan Vollenbroek, voorzitter bij Mobilisation for the Environment, en Maarten Visschers, bestuurslid bij Leefmilieu. Ze schrijven over de destructieve gevolgen van het kappen van bossen, zoals in de Verenigde Staten en de Baltische regio, en de noodzaak om de huidige EU-wetgeving aan te pakken die het verbranden van hout (biomassa) beschouwt als een vorm van duurzame energie.

Ecocide op bossen als direct gevolg van verbranding van biomassa.

Tussen 2012 en 2020 is de verbranding van houtpellets als energiebron in Europa verdubbeld van 15 tot 30 miljoen ton per jaar. De methode die wordt gebruikt om hout voor pellets te oogsten is door industriële kaalkap van bossen. In werkelijkheid worden natuurlijke bossen ook gekapt en omgevormd tot monoculturen van bomen. In de afgelopen 60 jaar is 20% van de natuurlijke bossen in het zuidoosten van de VS omgevormd tot plantages: een ramp voor de biodiversiteit. In de Baltische staten en Zweden vindt dezelfde ecologische ramp plaats: Ecocide door verbranding van biomassa.

CO2-uitstoot van houtverbranding is hoger dan van kolenverbranding

De Europese klimaatwetgeving beschouwt houtverbranding (ook wel biomassaverbranding genoemd) nog steeds als een vorm van duurzame energie. De wetenschappers van de European Academies' Science Advisory Council(EASAC) zeggen dat niets minder waar is. De CO2-uitstoot van het verbranden van bomen is 15% hoger dan die van het verbranden van kolen en twee keer zo hoog als die van gas. Het duurt 5 tot 10 decennia voordat de geplante bomen dezelfde hoeveelheid CO2-uitstoot hebben teruggewonnen die vrijkwam tijdens het verbrandingsproces. Deze extra CO2-uitstoot verergert de klimaatcrisis waarin we ons bevinden. In de komende tien jaar moet de CO2-uitstoot met minstens 50% worden verminderd (ten opzichte van 1990) om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. Beter onderhoud van bestaande bossen, meer gevarieerde bossen en aanplant van nieuwe, biodiverse bossen zijn de beste klimaatoplossingen en de beste oplossingen om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen. In 2018 werd dit benadrukt door 800 wetenschappers in een brief aan de Europese Commissie. Begin 2021 vroegen meer dan 500 wetenschappers en economen in een brief aan de Amerikaanse president Biden, EU-Commissievoorzitter Von der Leyen, Europese Raadsvoorzitter Charles Michel, de Japanse premier Suga en de Zuid-Koreaanse president Moon om te stoppen met het definiëren van het verbranden van biomassa als zijnde koolstofneutraal in de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie.

Industriële kaalkap is rampzalig voor de biodiversiteit

Toch neemt het gebruik van houtpellets als biomassa nog steeds toe. Het oogsten van hout voor de productie van houtproducten, papiervezels en houtpellets gebeurt door industriële houtkap. Hectares bos worden voortdurend vernietigd. Dit staat in contrast met de veel betere oplossing van selectief kappen, waarbij slechts enkele bomen per hectare worden gekapt. Industriële kaalkap is winstgevend voor bosbouwbedrijven. De ene na de andere hectare bos kan worden gekapt om pellets te produceren. De gevolgen voor de bodem en de biodiversiteit zijn echter catastrofaal. Het aantal vogelsoorten in bossen keldert en koolstof dat is opgeslagen in de bodem komt vrij. Dit is ecocide.

Afbeeldingen: Kaalkap in het zuidoosten van de VS (Dogwood Alliance)

Zuidoosten van de Verenigde Staten

In het zuidoosten van de Verenigde Staten is in de periode 1950-2010 16 miljoen hectare bos gekapt. Dit is een stuk land dat vier keer zo groot is als Nederland. Dit betekent dat 20% van alle natuurlijke bossen in deze regio is gekapt. De bossen zijn vervangen door monotone boomplantages en de biodiversiteit is in deze gebieden volledig verdwenen.

Kaalkap is echter nog steeds de methode die wordt gebruikt om hout te oogsten in deze beschermde bosrijke wetlands, voor de productie van houtpellets. De Amerikaanse houtpelletproducent Enviva is 's werelds grootste leverancier van houtpellets. Enviva is eigenaar van negen grote houtpelletfabrieken in het zuidoosten van de VS en breidt aanzienlijk uit. In 2019 werd meer dan 15 miljoen ton houtpellets geëxporteerd van de VS naar Europa.

Baltische staten

In de Baltische staten wordt kaalkap ook op grote schaal gebruikt als oogstmethode voor de productie van houtpellets. Een recent rapport van de natuurorganisatie Estonian Fund for Nature (ELF) beschrijft de desastreuze ecologische gevolgen van houtwinning in de bossen in Estland. De vliegende eekhoorn, het auerhoen, de zwarte ooievaar en honderden mossen, schimmels en korstmossen zijn allemaal soorten die met uitsterven worden bedreigd. 25% van de bosvogels is in 20 jaar verloren gegaan.

Afbeeldingen: Kaalkap in Estland (Ests Natuurfonds)

Het verwijderen van dood hout uit bossen voor de verbranding van biomassa is dodelijk voor insecten en ongewervelde dieren. Dode en beschadigde bomen vormen meestal een voedzaam microklimaat en zorgen ervoor dat op zulke plaatsen een nieuwe generatie bomen groeit. Deze microhabitats worden bewoond door duizenden ongewervelden die een essentieel onderdeel vormen van de voedselketen en voedsel leveren voor andere ongewervelden, amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren.

Verwijdering van verbranding van biomassa als bron van duurzame energie in de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie (REDII)

De Europese Commissie evalueert momenteel de richtlijn hernieuwbare energie (REDII) en zal eind juni een verbeterde versie publiceren. Het Europees Parlement zal in september een beslissing nemen. Natuurorganisaties dringen erop aan dat verbranding van biomassa niet wordt opgenomen als bron van duurzame energie. Ze roepen de Europese Commissie en het Europees Parlement op om verbranding van biomassa als duurzame energie uit de richtlijn te halen.

Verdere bronnen:

Verslag van Biomass Magazine, 23/07/2020: Vraag naar houtpellets in EU zal naar verwachting stijgen in 2020
Persartikel, Politico, 26-03/2021: De 'groene energie' die de planeet zou kunnen ruïneren
Documentaire (43min): Verbrand, zijn bomen de nieuwe kolen?
Boekje door Dogwood Alliance, 2019: Biomass Investigation, Global Markets for Biomass Energy are Devastating U.S. Forests.
Rapport van het Southern Environmental Law Center, 2018: Bomen verbranden voor stroom
Artikel, Mongabay, 20/10/2017: De bomen van Estland: Gewaardeerde hulpbron of verspilde tweede kans?

Deze gastblog maakt deel uit van een serie bedoeld als toegewezen plaats voor de talrijke mondiale bewegingen/kampen tegen de verwoesting van ecosystemen om hun narratiefs en perspectieven te delen.

Onderstaande post is geschreven door Johan Vollenbroek, voorzitter bij Mobilisation for the Environment, en Maarten Visschers, bestuurslid bij Leefmilieu. De blog gaat over de destructieve impact van industriële kaalkap ten behoeve van biomassaverbranding zoals onder meer plaatsvindt in het Zuidwesten van de VS en de Baltische Staten. De noodzaak tot aanpassing van de huidige EU-regelgeving wordt benadrukt. In deze regelgeving wordt biomassaverbranding ten onrechte aangeduid als duurzame energiebron.

Ecocide van bossen als gevolg van biomassaverbranding

In de periode 2012 - 2020 is de verbranding van houtpellets voor energieopwekking in Europa verdubbeld van 15 naar 30 miljoen ton per jaar. De winning van hout voor houtpellets vindt plaats door industriële kaalkap van bossen. Daarbij worden in de praktijk ook natuurlijke bossen gekapt en omgezet in houtakkers. Zo worden moerasbossen in het zuid-oosten van de VS opgeofferd voor houtpellets. In de laatste 60 jaar is 20% van het natuurlijk bos in het zuid-oosten van de VS omgezet in plantages. Desastreus voor de biodiversiteit. In de Baltische Staten en Zweden speelt eenzelfde ecologisch drama zich af. Ecocide als gevolg van biomassaverbranding.

CO2 uitstoot houtstook hoger dan steenkolen

De Europese klimaatwetgeving ziet houtstook (ook aangeduid met biomassaverbranding) nog steeds als een vorm van duurzame energie. Niets is minder waar zeggen wetenschappers van de European Academies' Science Advisory Council(EASAC). De uitstoot van CO2 bij houtstook is 15% hoger dan die van steenkool en tweemaal zo hoog als die van gas. Het duurt 50 tot 100 jaar voordat aangeplante bomen deze CO2 weer hebben opgenomen. Deze extra boost aan CO2-uitstoot kan het klimaat nu écht niet gebruiken. Binnen de komende 10 jaar moet de CO2 uitstoot met 50% (ten opzichte van 1990) zijn gereduceerd om de doelen van het Parijs Akkoord te halen. Beter beheer van de huidige bossen, gevarieerdere bossen en aanplant van bio diverse bossen zijn de beste klimaatoplossingen. Ook om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen. In 2018 hebben 800 wetenschappers dit benadrukt in een brief aan de Europese Commissie. Begin 2021 hebben meer dan 500 wetenschappers en economen in een brief aan President Biden(VS), voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen, voorzitter van de Europese Raad Charles Michel, premier Suga (Japan) en president Moon (Zuid-Korea) verzocht biomassaverbranding niet op te nemen als klimaat neutraal in de Europese richtlijn hernieuwbare energie.

Industriële kaalkap desastreus voor biodiversiteit

Kaalkap in het zuidoosten van de VS (foto Dogwood Alliance)

Ondanks bovenstaand stijgt het gebruik van houtpellets voor biomassaverbranding verder. De winning van hout voor de productie van houtproducten, papiervezel én houtpellets vindt plaats door een systeem van industriële kaalkap. Daarbij worden hectaren bos tegelijkertijd gekapt. Dit in tegenstelling tot selectieve houtkap waarbij slechts enkele bomen per hectare wordt gekapt. Industriële kaalkap is voor bosbouwbedrijven financieel rendabel. Hectares bos kunnen achter elkaar worden gekapt voor houtpelletproductie. De effecten op de bodem en biodiversiteit zijn echter desastreus. Zo daalt het aantal bosvogels drastisch. Koolstof opgeslagen in de bodem komt bij de kap vrij. Het is een vorm van ecocide.

Het Zuidoosten van de Verenigde Staten

In de periode 1950-2010 is er door middel van industriële kaalkap 16 miljoen hectare natuurlijk bos verdwenen in het zuidoosten van de Verenigde Staten. Dat is een gebied van ongeveer vier maal de oppervlakte van Nederland en komt neer op 20% van de natuurlijke bossen in het zuidoosten van de VS. In de plaats zijn monotone boomplantages ('houtakkers') geplant. De gehele biodiversiteit in deze gebieden is verdwenen.

Nog steeds vindt er kaalkap in de beschermde moerasbossen in het zuidoosten van de VS voor houtpelletproductie plaats. De Amerikaanse houtpelletproducent Enviva is `s werelds grootste leverancier. Enviva is eigenaar van negen grote houtpelletfabrieken in het zuidoosten van de VS en wil dit aantal voors uitbreiden. In 2019 zijn ruim 15 miljoen ton houtpellets vanuit de VS geëxporteerd naar Europa.

Figuur 1. Omzetting van natuurlijk bos naar houtaanplant in de periode 1950-2010 in het zuidoosten van de VS (bron: Dogwood Alliance, Stand4Forests Reports Series, 2020

Figuur 2. Productie houtpellets in Zuidoost- VS ten behoeve van biomassaverbranding voor 'duurzame energie' in Europa (bron: Dogwood Alliance).

Baltische Staten

Ook in de Baltische Staten vindt grootschalige houtwinning voor houtpelletproductie door middel van kaalkap plaats. Een recent rapport van de natuurorganisatie Estonian Fund for Nature (ELF) beschrijft de desastreuze ecologische gevolgen van de houtwinning voor de bossen in Estland. De vliegende eekhoorn, auerhoen, zwarte ooievaar en honderden mossen, schimmels en korstmos soorten worden in hun voortbestaan bedreigd.

Kaalkap in Estland (foto: Estlands Natuurfonds)

Ook het verwijderen van dood hout (resthout) uit bossen voor biomassaverbranding is desastreus voor insecten en overige ongewervelde dieren in het bos. Dode en beschadigde bomen vormen een microklimaat en zorgen ervoor dat een nieuwe generatie bomen op dergelijke plaatsen gaan groeien. Deze microhabitats worden bewoond door duizenden ongewervelde soorten. Deze ongewervelde dieren vormen op hun beurt een belangrijk onderdeel van de voedselketen van het bos en leveren voedsel voor andere ongewervelde dieren, amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren.

Biomassaverbranding schrappen uit de Europese richtlijn Hernieuwbare Energie

De Europese Commissie evalueert op dit moment de Richtlijn Hernieuwbare Energie (REDII) en publiceert eind juni een verbeterde versie. Het Europees Parlement zal in september een besluit nemen over deze verbeterde versie. Natuurorganisaties zijn van mening dat biomassaverbranding niet langer door Europa als duurzame energie mag worden gezien. Zij roepen de Europese Commissie en het Europees Parlement op om biomassaverbranding te verwijderen als bron van duurzame energie in de Richtlijn.